Historia Chojna mało znana
|
||
Zygmunt Radziej przy współpracy: Jarosława Mikołajczaka i Joachima Radzieja | ||
Zarys dziejów szkoły powszechnej w Chojnie Pierwsza informacja o Szkole Podstawowej w Chojnie pochodzi z 1832 roku. Wymienia się ją w dokumentach
Druga ważna data to rok 1848; Nauczyciel z Chojna Nepomucen Stoiński
bierze udział w Powstaniu 1848 roku w Wielkopolsce jako uczestnik "Wiosny
Ludów". Jest pierwszym
wymienionym nauczycielem z Chojna z imienia i nazwiska w dokumentach. (Rocznik Historyczny Nr XVII Poznań 1948 „Wykaz
nauczycieli i Księży uczestników Powstania 1848 r. w Wielkopolsce” - został
przedrukowany z tomu zatytułowanego "Acta enth. Vrzeichnisse der im Jahre 1848
compromittirten Personen" Trzecia ważna data to rok 1852; Dziennik Urzędowy Królewskiej Regencji w Poznaniu ogłasza:
"posada dla nauczyciela katolickiego w Chojnie powiatu
szamotulskiego, z której jest dochodu: talrów 42 w gotowiźnie,
W 1852 roku szkoła katolicka w Chojnie przechodzi pod zarząd władz pruskich. Wprowadza się obowiązek nauki szkolnej. Szkoła stopniowo likwiduje analfabetyzm, daje szansę poznania świata poprzez naukę języka niemieckiego. Staje się symulatorem rozwoju na naszym terenie. Uczyniła z mieszkańców Chojna obywateli Europy. Od tego momentu wielu z nich wyjeżdża na roboty do Niemiec (Westfalii, Nadrenii, Zagłębia Rury), zdobywa tam kwalifikacje zawodowe. Zostają wprowadzeni w arkany i tryby nowoczesnej gospodarki Niemieckiej. Przyjeżdżając do wsi rodzinnej przywożą ze sobą nie tylko środki finansowe, ale przede wszystkim nowego zaszczepionego ducha rozwoju. Widzą potrzebę wyjścia wsi z izolacji gospodarczej, kulturalnej i religijnej. Chojno z wsi drewnianej przeobraża się w wieś murowaną. Wzrasta liczba mieszkańców.
W dawnej Polsce nauczanie podstawowe dzieci odbywało się w szkołach parafialnych
lub przyklasztornych. Będąc u mojego brata w Olsztynie znalazłem w kronice tego
miasta informacje, że pierwsza szkoła w tym maleńkim wówczas miasteczku powstała
w 1565 r., a nauczycielem był w niej Franciszek Karkowski. Olsztyn wspominam
chociażby dlatego, że podczas moich tam pobytów znalazłem cenne informacje o
wielu działaczach z Wielkopolski, którzy pomagali w utrzymywaniu polskości w tym
tak silnie germanizowanym regionie przedrozbiorowej Polski. Byli wśród nich
Czesław Leitgeber urodzony w 1877 r. w Chojnie oraz Wojciech Gromadecki urodzony
w 1906 r. w Sierakowie. Przypuszczam, że inż. architekt Czesław Leitgeber był
synem nauczyciela w Chojnie, gdyż trudno sobie wyobrazić aby syn rolnika zdobył
w owym czasie takie wykształcenie. Był on znanym działaczem
społeczno-politycznym w Poznaniu i brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, W 1907
r. odbył podróż na Mazury. Nabył wspólnie z Rzepeckim posesję, w której mieściła
się siedziba polskich organizacji, księgarnia oraz redakcja dziennika ,,Mazur”'
w Szczytnie. Natomiast Wojciech Gromadecki z pobliskiego Sierakowa ukończył
Seminarium Nauczycielskie
Została ona pobudowana na miejscu starego drewnianego budynku w 1898 r. Jest to
okazały i największy w Chojnie budynek
Kronika szkoły w Chojnie z 1921 r. zawiera bardzo cenne informacje dotyczące ludności wsi, jej dobytku, postaw, a także istotnych wydarzeń. Według tej kroniki w 1921 r. w Chojnie mieszkało ogółem 1135 osób, a w tym 597 kobiet oraz 538 mężczyzn. Ludność narodowości polskiej była reprezentowana przez 970 osób, a mieszkańców narodowości niemieckiej było 165 osób. W tym czasie liczebność inwentarza żywego w Chojnie była następująca: 103 ko- nie, 343 sztuk bydła rogatego, 406 sztuk trzody chlewnej, 313 gęsi, 1284 kury, . 37 indyków i 1 perliczka.
Pod datą 21 grudnia 1921 r. w kronice szkolnej jest zapis o kweście kierownika
szkoły Teofila Kluge na rzecz inwalidów wojennych. W kweście tej zebrano ogółem
13645 marek. Biorąca udział w kweście żona kierownika szkoły - Marta Kluge
podkreśla, że wielu biednych dawało więcej od niektórych bogatszych mieszkańców
wsi. Wśród tych co nic nie dali wymienia „W dniu 3 maja 1922 r. po mszy i pochodzie mimo pisemnego zaproszenia na uroczysta akademię nie przybył ks. . proboszcz Metelski. Na tej uroczystej akademii w imieniu mieszkańców Chojna wystąpił gorliwy patriota i społecznik, Wojciech Nowak, który podziękował nauczycielom za dobra organizację 3-majowego święta”.
Wiosną 1924 r. podczas powodzi, wody rzeki Warty zalały drogę do szkoły i dzieci
musiały przechodzić koło Skrzypczaka, W dniu 30 września 1925 r. zwalnia się z posady nauczyciela w Chojnie Czesław Stopczyński w celu ukończenia studiów filozoficznych na Uniwersytecie Poznańskim. Miejsce Stopczyńskiego zajmuje nauczyciel Władysław Reith.
Dnia 12 października 1925 r. odbyło się uroczyste poświęcenie byłej szkoły ewangelickiej, zwanej małą szkołą, zamienionej na polską szkołę katolicką. W sierpniu 1926 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie nowego krzyża w pobliżu szkoły. Krzyż ten ustawiono na miejscu starego, który stał nad mogiłą żołnierzy francuskich z 1812 r. Pod ten krzyż w czasie I wojny Światowej przychodziły dziewczyny śpiewać patriotyczne pieśni i modlić się o powrót najbliższych z wojny. Fundatorem nowego krzyża był hrabia Kwilecki z Wróblowa.
W 1928 r. kierownikiem szkoły w Chojnie zostaje Władysław Reith, szwagier ks. F.
Kopecia proboszcza miejscowej parafii.
W 1933 r. kierownik szkoły W. Reith zostaje przeniesiony do Brodziszewa. Jednocześnie, do Biezdrowa odchodzi nauczycielka I. Luppertówna.
Funkcję kierownika szkoły obejmuje wówczas nauczyciel z Psarskiego Czesław
Młotek. Ponieważ nikt nie przychodzi na miejsce nauczycielki, szkoła w Chojnie
zostaje pozbawiona jednego etatu nauczycielskiego. Nowy kierownik szkoły nie
przywiązywał większej troski do wyników nauczania w szkole, gdyż jego pasją był
motocykl. Pamiętam, że często Czesław Młotek zadawał uczniom w klasie zadania do
odrobienia, a sam w tym czasie udawał się na przejażdżkę motocyklem.
W 1937 r. przenosi się z Chojna do Huty koło Czarnkowa nauczyciel Józef
Schoeneich. Wieś żegnała go z żalem, gdyż jako pedagog z zamiłowania był bardzo
lubiany przez uczniów i młodzież. Przechodząc do Huty objął kierownictwo
dwuklasowej szkoły. Miejsce Schoeneicha objął w Chojnie nauczyciel Górzyński.
Przedwojenna szkoła powszechna w Chojnie była szkoła
W maju 1939 r. kierownik szkoły Franciszek Kurowski został zmobilizowany i w
czasie wojny wrześniowej jako oficer rezerwy dowodził kompanią Obrony Narodowej.
Po dostaniu się do niewoli niemieckiej całą wojnę spędził w obozie oficerskim
Woldenberg w dzisiejszym Dobiegniewie. W tym czasie nauczyciel Górzyński
pracował jako ślusarz w niemieckich zakładach zbrojeniowych w Poznaniu. Zmarł w
1943 r. na zawał serca. Natomiast nauczycielka Tycnerówna cały okres wojny
przebywała w Chojnie gdzie pracowała jako robotnica leśna. Z chwila wybuchu
wojny nauczyciel Józef Schoeneich, który miał zatargi
W drugiej połowie września moja matka Katarzyna Radziej pojechała rowerem do
Huty w poszukiwaniu swej córki i jej męża
W kwietniu 1941 r. przed, napaścią Niemiec na ZSRR, w szkole w Chojnie parę dni
stacjonował oddział wojska niemieckiego, Żołnierze ci pozrywali ze szkolnych
ścian godła polskie i obrazy, pozostawili natomiast krzyże i portrety marszałka
Piłsudskiego. Od 1943 r. do stycznia 1945 r. niemiecka nauczycielka uczyła
dzieci niemieckie w małej szkole. W 1943 r. po klęsce wojsk niemieckich pod
Stalingradem do Chojna przybyło kilka rodzin przesiedleńców niemieckich z Rosji,
z których 4 rodziny zamieszkały w szkole. Byli to Niemcy znad Morza Czarnego
zwani „Schwarzmeerdeutsche". Do Chojna zaczęły przybywać również rodziny z
Niemiec, które w wyniku bombardowań alianckiego lotnictwa utraciły domy i
zdecydowały się przyjechać
W niedzielny poranek 28 stycznia 1945 r. z nadzieją witano przemieszczające się
Szlakiem Napoleońskim w kierunku Berlina wojska rosyjskie. Żołnierze zwycięskiej
armii, którzy zatrzymali się na posiłek oraz nocleg w Chojnie, z uwagi na liczne
kradzieże nie zostawili po sobie dobrych wspomnień. Po 3-dniowym przemarszu
wojsk Armii Czerwonej ludność Chojna z inicjatywy Walentego Radzieja i
Stanisława Baka powołała tymczasowe władze, które zorganizowały zaopatrzenie
ludności w żywność. Zabezpieczono również mienie poniemieckie zakładając plomby
i kłódki. Nie stanowiło to jednak żadnej przeszkody dla Rosjan, którzy
plądrowali i grabili poniemieckie domy. Głównymi organizatorami otwarcia szkoły
byli mieszkający w Chojnie podczas okupacji niemieckiej nauczyciele - Melania
Tycner i Józef Schoeneich. Otwarcie szkoły wymagało jednak pokonania wielu
trudności. Jak już wspomniano w szkole od 1943 r. mieszkały 4 rodziny
niemieckie, które zniszczyły część ławek szkolnych przeznaczając je na opał.
Zachowały się jedynie szafy, tablice, krzyże oraz zepsuty zegar ścienny. Z map
przetrwały jedynie 21 lutego 1945 r., po pięcioletniej przerwie, dokonano otwarcia szkoły. Z poszczególnych roczników dzieci i młodzieży utworzono następujące klasy: z roczników 1936 i 37 klasę Ia z roczników 1934 i 35 klasę Ib z roczników 1931, 32 i 33 klasę Ic z roczników 1935, 36 i 37 klasę IIa z roczników 1931, 32, 33 i 34 klasę IIb z roczników 1931 i 32 klasę III Ogółem zostało zapisanych 115 dzieci i młodzieży. Tak duże zróżnicowanie wiekowe uczniów w poszczególnych klasach wynikało z tego, że podczas okupacji wiele dzieci jak np. nauczyciela Schoeneicha było uczonych w domu, podczas gdy inne nie uczyły się w ogóle. Od 10 do 22 marca 1945 r. panowała w Chojnie epidemia grypy, na którą chorowało ponad 50% dzieci. W związku tym szkołę trzeba było zamknąć. Trzy pierwsze powojenne lata charakteryzują się bardzo częstymi zmianami na stanowiskach inspektorów szkolnych w Szamotułach, jak również częstymi zmianami nauczycieli w Chojnie. 25 marca 1945 r. ulegając usilnym prośbom mieszkańców Huty opuszcza Chojno Józef Schoeneich i powraca na przedwojenną placówkę. Mieszkańcy Huty, witając serdecznie swego nauczyciela, podarowali mu krowę, 100 kg wieprza, kilka kur i wiele innych drobiazgów. W czasie od 25 marca do 25 kwietnia, po odejściu Schoeneicha, szkołę w Chojnie prowadziła tylko jedna nauczycielka Melania Tycner. W tym czasie komplety uczniów przychodziły do szkoły co drugi dzień.
25 kwietnia 1945 r. do . Chojna przybył ze szkoły we Wronkach Czesław Mierzwicki,
który objął stanowisko kierownika szkoły. Należy nadmienić, że Mierzwicki i jego
szwagier - leśniczy Nowak, 15 sierpnia 1944 r. uniknęli aresztowania przez
Gestapo i do czasu przyjścia Rosjan ukrywali się w lasach koło jeziora
Radziszewskiego. Ukrywających się, w żywność 28 kwietnia zreorganizowano szkołę w Chojnie i z poszczególnych roczników uczniów utworzono następujące klasy: z roczników 1931 - 1936 klasę Ia przyspieszoną z roczników 1933 - 1938 klasę Ib normalną z roczników 1931 - 1937 klasę II normalną z roczników 1931 - 1935 klasę III normalną. Ogólna liczba uczniów w tym czasie wynosiła 131. Od 7 maja rozpoczął nauczanie kurs wieczorowy dla dorosłych z zakresu 7 klas szkoły podstawowej. W kursie tym uczestniczyły 64 osoby, w tym 27 dziewczyn i 37 młodzieńców urodzonych w latach 1925 - 1930.
22 maja z uczniów urodzonych w latach 1931 – 1933 utworzono IV klasę. Rok
szkolny zakończono 14 lipca 1945 r. klasa Ia 31 uczniów klasa Ib 22 uczniów klasa II 27 uczniów klasa III 16 uczniów klasa IV 19 uczniów klasa V 16 uczniów Ogółem było 131 uczniów.
Od 5 września do 1 grudnia 1946 r. kontynuowano kurs ogólnego dokształcania
dorosłych z zakresu programu 7 klasy.
W roku szkolnym 1946/47 trwającym do 23 czerwca 1947 r. utworzono VI klasę i do
programu nauczania wprowadzono W przeprowadzonych 2 kwietnia badaniach stomatologicznych dzieci okazało się, że spośród 130 badanych uczniów tylko pięciu miało zdrowe uzębienie. W dniach 12 - 16 kwietnia młodzież szkolna przeprowadziła zalesienie 2 ha terenu w leśnictwie Chojno. Natomiast 19 maja inspektorat Szkolny w Szamotułach zorganizował dla 29 uczniów starszych klas wycieczkę do Opery Poznańskiej na „Halkę" Moniuszki.
W roku szkolnym 1948/49 liczba uczniów zmniejszyła się do 120. Było to
spowodowane migracją części ludności Chojna na odzyskane ziemie zachodnie. Od 1
września pracę w szkole rozpoczęła nowa nauczycielka Irena Białek. Wiosną 1949
r. uczniowie obsadzili boisko szkolne akacjami. Wraz z rozpoczęciem roku
szkolnego 1949/50 obowiązki kierownika szkoły
1 września 1950 roku do szkoły było zapisanych 105 uczniów. Od 19 października przy szkole zorganizowano kurs dla 13 osób pracujących z zakresu VII klasy. Kurs ten zakończono 6 maja 1951 r. W dniach 21 i 22 czerwca 1951 r. urządzono wycieczkę do Poznania dla starszych uczniów. Zwiedzano ZOO, Palmiarnię, Muzeum Archeologiczne i Fotoplastykon oraz obejrzano w Teatrze Polskim „Zemstę" Fredry.
26 czerwca około godz. 15-tej podczas burzy, do przedszkola wpadł piorun
kulisty, który rozbił komin, uszkodził dach,
Z rozpoczęciem roku szkolnego 1951/52 nastąpiły zmiany nauczycieli. Związana
zawodowo i emocjonalnie od ponad 20 lat ze szkołą w Chojnie Melania Tycner
została przeniesiona do Brodziszewa. Nową nauczycielką została Barbara Szanter,
Rok szkolny 1952/53 rozpoczął się, podobnie jak poprzedni, od zmian w gronie
pedagogicznym. Ze względów rodzinnych 10 maja 6-osobowa reprezentacja szkoły brała udział w ZMP-owskim (Związek Młodzieży Polskiej) Rajdzie Pokoju, w którym zajęła III miejsce i zdobyła dyplom. Z dniem 1 Września 1953 r. odchodzi ze szkoły Kukurenda, a jego miejsce zajmuje Augusta Nowak, absolwentka Liceum Pedagogicznego w Lesznie. W styczniu zaś praktykę w Chojnie odbywa absolwent tutejszej szkoły - uczeń IV klasy Liceum Pedagogicznego w Rogożnie Zenon Nowak. Wiosną 1954 r. funkcjonujące w szkole kółko techniczne zostaje wyróżnione za zbudowany model wozu strażackiego. 23 maja szkoła urządza wycieczkę do Sierakowa, gdzie zwiedzana jest huta szkła i cegielnia. Z nadejściem nowego roku szkolnego 1954/55 zaszły ponowne zmiany w gronie pedagogicznym. Od września miejsce pani Boguszewskiej zajął Teofil Wyrwas, a jego żona - Maria Wyrwas została kierowniczką przedszkola.
21 maja odbył się w Chojnie koncert dziecięcego zespołu muzycznego szkoły
podstawowej nr 25 z Poznania.
Prawdopodobnie w roku 1955/56 nie miały miejsca żadne ważniejsze wydarzenia,
gdyż w kronice szkolnej nie ma informacji odnośnie tego roku. W roku szkolnym
1956/57 odszedł z Chojna kierownik szkoły Edward Przewoźny, a na jego miejsce
przyszedł Szczepan Kawka. W tym czasie poza Kawką grono pedagogiczne składało
się z następujących osób:
W następnym roku szkolnym (1957/58) nie zaszły w szkole istotne zmiany, jedynie nauczycielka Jolanta Gołaś po zamążpójściu zmieniła nazwisko na Puk.
W roku 1958/59 w Lubowie powstała filia szkoły Chojeńskiej. W tej jednoklasowej
szkole nauczycielem zostaje Marian Mischke. W dniach 14 - 16 kwietnia została
zorganizowana wycieczka szkolna do Jeleniej Góry, Szklarskiej Poręby i Cieplic.
W roku szkolnym 1962/63‘zajęcia szkolne były prowadzone przez grono pedagogiczne w składzie: Teofil Wyrwas - kierownik szkoły, nauczyciele - Daniela Adamiak, Kazimiera Krzyżaniak i Marian Mischke. 28 marca w szkole zmodernizowano instalację elektryczną. Dotychczas bowiem szkoła w Chojnie była podłączona do sieci zasilanej przez małą, elektrownię wodną zbudowaną w 1947 r. przez Stanisława Spychałę. Z tej malej elektrowni pobudowanej na strudze z jeziora Radziszewskiego szkoła posiadała 10 punktów świetlnych. W okresach suszy były duże kłopoty z prądem. W roku 1963/64 ze szkoły odeszła –Daniela Adamiak, a na jej miejsce przyszedł Janusz Wnuk, który już 15 marca zrezygnował z posady. Jego miejsce zajął Marek Krajewski. 21 listopada 1963 r. nastąpiło uroczyste włączenie światła elektrycznego z sieci ogólnokrajowej.
W kwietniu, jak co roku, zorganizowano wycieczkę szkolną dla 30-tu uczniów do
Jeleniej Góry i Szklarskiej Poręby.
Rozpoczęty 4 września 1967 r. rok szkolny zaczął się od przybycia do
Chojna nowego kierownika szkoły - Weroniki Opaczyńskiej. Dotychczasowe grono
pedagogiczne zasilili nowi nauczyciele - Maria Sawala i Henryk Szymczak.
We wrześniu 1968 r. oddano do użytku dom nauczyciela. Budynek ten, znajdujący się w pobliżu leśniczówki, zakupiono od Leona Skrzypczaka. Na początku września otwarto w Chojnie nowe przedszkole, którego kierowniczką została Alicja Biskup. W szkole utworzono Koło Śpiewu, a pod koniec roku szkolnego zorganizowano wycieczkę statkiem rzeką Wartą do Puszczykowa. Zwiedzano Wielkopolski Park Narodowy i Muzeum Przyrodnicze. W roku szkolnym 1969/70 grono nauczycielskie składało się z następujących osób: kierownik szkoły - Weronika Opaczyńska, nauczyciele: Gabriela i Zbigniew Adamczewscy, Krystyna i Bazyli Doroccy, Marian Mischke oraz Henryk Szymczak.
W kwietniu 1970 r. dzieci sadziły las w leśnictwie Tomaszewo. W końcu maja
została zorganizowana wycieczka do Szamotuł gdzie zwiedzano muzeum regionalne i
wystawę pt. ,,Wielkopolska walcząca”. Rok szkolny zakończono 20 czerwca.
W roku 1970/71, po długoletniej pracy w Chojeńskiej szkole, odszedł pan „
Mischke, a wraz z nim państwo Doroccy.
Podobnie jak w latach poprzednich rok szkolny 1971/72 charakteryzował
się przetasowaniem składu nauczycielskiego. Kierownikiem szkoły pozostała
Weronika Opaczyńska, natomiast w skład grona nauczycielskiego wchodzili:
W roku 1972/73 podobnie jak w latach ubiegłych nauczanie prowadzono w
klasach łączonych. Szkołą w dalszym ciągu kierowała pani Opaczyńska a do grona
pedagogicznego dołączyły: Jadwiga Kmiecik oraz Maria Kuberka.
W latach szkolnych 1973/74, 1974/75, 1975/76 oraz 1976/77 nie było zmian w
składzie grona pedagogicznego Chojeńskiej szkoły. Każdy pedagog doskonale wie,
że częste zmiany nauczycieli działają niekorzystnie na psychikę dzieci i wyniki
nauczania. W przeciwieństwie do tego, długoletnia praca w tej samej szkole
pozwala poznać zamiłowania i zdolności poszczególnych uczniów, poznać ich
psychikę oraz nawiązać więzy współpracy nie tylko z uczniami ale również z ich
rodzicami. . W tych ostatnich, stabilnych latach w szkole zorganizowano kółko
fotograficzne, polonistyczne oraz dziewiarstwo artystyczne. W roku 1978/79 skład grona pedagogicznego pozostał bez zmian, natomiast jesienią rozpoczęto budowę budynku kotłowni dla centralnego ogrzewania, którą zakończono pod koniec roku szkolnego.
Rok szkolny 1979/80 rozpoczęto 20 sierpnia. Z początkiem roku szkolnego odchodzi tez Brygida Markowiak, a na jej miejsce od 1 listopada przychodzi studentka V roku fizyki Anna Kamińska-Nowak.
Przed szkoła położono betonową płytę i zbudowano płot oddzielający szkołę od
drogi, w marcu zaś założono instalację centralnego ogrzewania. Rok szkolny
1980/81 rozpoczęto normalnie 1 września. Do szkoły, której dyrektorem był
Tadeusz Ciesielski doszła nowa nauczycielka Aleksandra Staszek.
W związku z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego nastąpiła przerwa w zajęciach
szkolnych, która trwała od 14 grudnia do 3 stycznia. W roku szkolnym 1982/83
rozpoczęli studia zaoczne na Uniwersytecie Poznańskim dyrektor szkoły Tadeusz
Ciesielski i Maria Kuberka. W dniach 5 – 7 czerwca odbyła się wycieczka szkolna
do Świnoujścia i Szczecina. Podczas wakacji przełożono dach na budynku szkolnym.
W następnym 1983/84 grono nauczycielskie zostało wzmocnione dwoma etatami.
Najważniejszymi wydarzeniami roku 1985/86 była budowa w czynie społecznym
świetlicy dla dzieci szkolnych i młodzieży oraz zorganizowanie przez drużynę
harcerską rajdu do Puszczykówka i wyjazdu do Gniezna. W roku szkolnym 1996/97 rozpoczęto budowę nowego skrzydła przy starej szkole. W nowej szkole będą trzy izby lekcyjne, dwie pracownie i duże zaplecze na parterze. Ciąg dalszy w przygotowaniu
|