|
Pierwsza
informacja, która wymienia sołtysów w Chojnie, pochodzi sprzed pięciu wieków, dokładnie z
1499 roku.
Wówczas właścicielem Chojna był Jan Ostroróg*, a w Polsce panował król Jan I Olbracht
(syna Kazimierza Jagiellończyka).
Informację zapisano w księgach grodzkich poznańskich,
cyt.: Wieś Chojno z dwoma młynarzami i dwoma sołtysami zalega z
podatkiem.
Pierwszy wymieniony z nazwiska sołtys Chojna w 1791
roku Rembarz Stanisław - ur. 1734 w Chojnie,
chrzest 1734 w Biezdrowie,
ślub z NN Reginą 06.11.1782 w Biezdrowie, zm. 02.01.1816 w Chojnie,
pochowany w Biezdrowie.
W 1823 roku wprowadzono urząd sołtysa (naczelnika samorządu gminnego) w Prusach i Wielkim Księstwie Poznańskim.
W 1850 roku po nadaniu państwu pruskiemu konstytucji w 1856 roku wprowadzono nową ordynację gminną.
Prawo głosu na zebraniach gminnych
(wiejskich) mieli tylko posiadacze co najmniej domu w danym powiecie, natomiast chłopi
drobni,
bezsprzężni (bez siły pociągowej) - nie mieli głosu
indywidualnego, tylko kolegialny. Więksi właściciele kumulowali po kilka głosów.
Udział w zgromadzeniach mogły mieć kobiety i nieletni poprzez zastępców.
Sołtys był zarazem sędzią wiejskim wyznaczanym przez pana,
o ile nie było innego
zwyczaju. On też zwoływał zebrania gminne, kierował nimi, zarządzał majątkiem
gminy, a w sprawach policyjnych
był urzędnikiem administracji państwowej. Gmina uchwalała wysokość świadczeń na cele własne
(utrzymanie nauczyciela wiejskiego, szkołę,
chat gminnych, stróży) i rozkładała na mieszkańców ustalone dla gminy podatki państwowe.
Drugi wymieniony z nazwiska sołtys Chojna Radzi
Paweł sprawował swój urząd od co najmniej 1852 roku (ur.
30.12.1806 w Chojnie, chrzest 04.01.1807 w Biezdrowie, ślub z Józefą-Reginą
Nowak 22.02.1829 w Biezdrowie, świadkowie: Rembacz Stanisław i Piasek
Tomasz z Chojna,
zm. 29.12.1898 w Chojnie, pochowany w Biezdrowie). On to
będąc 15.04.1865 r. ojcem chrzestnym Katarzyny Radzi, przekazał księdzu
(a ksiądz to odnotował w księdze chrztów), że "wieś Choyno
sprzedał Wincenty Turno za 75.000 zł Elwangerowi, byłemu burmistrzowi
Wrocławia 10 kwietnia transakcja się odbyła".
Leon Skrzypczak w opracowaniu z 1966 r. pt.: "Dawne dzieje Chojna
n/Wartą", podaje:
"Miałem okazję przeczytać kopię urzędowego dokumentu o uwłaszczeniu
rolników w Chojnie w j. niemieckim, który znajdował się w sołectwie.
Na dokumencie figurowało 15 nazwisk mieszkańców Chojna. Wszyscy
podpisali się na tym dokumencie krzyżykami z wyjątkiem jednego.
Był
nim mój dziadek, sołtys Chojna. Jedyny człowiek, który umiał w tym
czasie w Chojnie czytać i pisać i podpisał się na pierwszej stronie
dobrym charakterem pisma - Franc Radziej". Małe wyjaśnienie. Po
pierwsze powinno być Franciszek Radzi. Po drugie to nie był dziadek L.
Skrzypczaka.
Był to Ojca Leona Skrzypczaka siostry teść.
Chodziło o Radzi Franciszek -
ur. 04.01.1842 w Chojnie, chrzest 12.11.1845
w Biezdrowie /rodzice chrzestni to: Radzi Bartłomiej i Rembarz Maria z
Chojna/, ślub z Reginą Kajda 09.11.1868 w Biezdrowie /świadkowie:
Rembarz Józef i Kopka z Chojna/, ślubu udzielał ks. Franciszek
Wawrowski, zm. 04.08.1896 w Chojnie /przyczyna śmierci choroba żołądka/,
pochowany w Biezdrowie.
W 1872 roku nowa ordynacja powiatowa usunęła prawa policyjne pana wsi oraz jego nadzór nad samorządem
wiejskim.
Sołtysi od r. 1874 zostali urzędnikami samorządowymi i państwowymi. Prowadzili sprawy Urzędu Stanu Cywilnego - udzielali ślubów,
prowadzili księgę
urodzin, zgonów, meldunkową, wydawali wszelkiego rodzaju zaświadczenia.
Kompetencji urzędnika USC nie miał sołtys w
Chojnie. Te sprawy dla mieszkańców Chojna prowadził do roku 1914 USC we
Wronkach.
Pierwszym urzędnikiem Urzędu Stanu Cywilnego w Chojnie (od 1914 do 30.12.1919) był
Niemiec, leśniczy Wojdt.
Po nim urząd obejmuje rolnik Wojciech Nowak II (do 20.12.1920). Następnie - nauczyciel miejscowej szkoły, Teofil Kluge (do 19.10.1924).
Kolejnym urzędnikiem zostaje Stanisław Bak (od 19.10.1924 do 20.12.1930), który prowadzi sprawy USC również dla wsi Kobusz.
Za działalność społeczną został odznaczony brązowym Krzyżem Zasługi.
Ostatnim urzędnikiem jest Walenty Radziej. Decyzją Wojewody Poznańskiego dnia 31.12.1935 r. USC w Chojnie przeniesiono do
Wronek.
Kolejne nazwisko sołtysa pojawia się w kronice straży pożarnej.
Sołtys Stanisław
Bak
W 1902 roku sołtys Stanisław Bak za pieniądze gminne kupił
konną sikawkę do gaszenia pożarów (ten moment przyjmuje się za datę
powstania straży pożarnej w Chojnie). W 1914 r. Stanisław Bak zostaje
wcielony do armii pruskiej (za bohaterstwo na froncie odznaczony
Żelaznym Krzyżem Zasługi) a sołtysem zostaje Walenty Mikuła. Wieś
wówczas liczyła 1400 mieszkańców.
Urzędowy Arkusz Podatkowy złożony przez Pawła Mądrawskiego z Błot Małych
potwierdzony przez sołtysa Walentego Mikułę
z dnia 29 sierpnia 1919 roku.
Sołtys Walenty Radziej
Walenty Radziej z małżonką
W 1924 roku, po rezygnacji Mikuły, na sołtysa wybrano Walentego Radzieja, zamożnego rolnika (110 ha). Za jego urzędowania
(był również skarbnikiem kasy kościelnej) został wybudowany przez ks. Kopcia kościół. w 1929 r. Walenty Radziej dostąpił zaszczytu uczestniczenia w otwarciu Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu i w uroczystym raucie na zaproszenie Prezydenta
RP, Ignacego Mościckiego,
który odbył się w poznańskim Zamku. Za swą działalność został odznaczony brązowym Krzyżem Zasługi.
Sołtys Antoni Jankowski
W grudniu 1934 roku odbyły się wybory sołtysa i podsołtysa. Sołtysem został
Antoni Jankowski - rolnik z Pola (21 ha),
a podsołtysem Józef Ratajczak - miejscowy kowal i działacz prorządowy. Dotychczasowy sołtys - Walenty Radziej zrezygnował
z kandydowania w wyborach na ten urząd. W 1938 roku ze środków gminnych zostaje
wybudowana remiza strażacka.
W tym też roku, Antoni Jankowski został odznaczony brązowym Krzyżem Zasługi przez Prezesa Rady Ministrów - Sławoja Składkowskiego,
za zasługi na polu podniesienia stanu sanitarno - porządkowego.
Kancelaria domaga się zapłaty za przyznane odznaczenie.
Antoni Jankowski musiał zapłacić 10 zł i 85 gr. za przyznane mu
odznaczenie.
Po wkroczeniu Niemców do Polski w 1939 r. sołtysem został miejscowy małorolny mieszkaniec Chojna -
Niemiec Emil Apitz.
Zabrał on Antoniemu Jankowskiemu akta sołectwa Chojno, zawierające wiele informacji o wsi z ubiegłego i początków obecnego stulecia
i prawdopodobnie je zniszczył. 28 stycznia 1945 r. w Chojnie pojawili się pierwsi żołnierze Armii
Czerwonej.
Jedyny obecnie zachowany dokument z podpisem Niemieckiego sołtysa wsi Chojno
Emila Apitza.
Dokument
został wystawiony dla Władysława Mądrawskiego z Błot Małych.
Władysław Mądrawski po powrocie do Chojna po kapitulacji Warszawy we wrześniu
1939 r. miał obowiązek
co tygodniowego meldowania się u Niemieckiego sołtysa wsi Chojno.
Pierwszym powojennym sołtysem ponownie został Antoni Jankowski (chcąc piastować swój urząd musiał wstąpić do
PZPR), a podsołtysem - Stefan Bak. Sprawowali ten urząd do 1951 r.
Kolejnym sołtysem wybrany został Michał Mądrawski, rolnik z
Pola.
Sołtys Michał Mądrawski
W wyniku przeprowadzenia reformy administracyjnej kraju w miejsce gmin wprowadzono gromadzkie rady
narodowe. W grudniu 1954 r. odbyły się wybory do Gromadzkiej Rady Narodowej w
Chojnie. Pierwszym jej przewodniczącym został Michał Mądrawski a sołtysem - Edward Jarysz z Błot Małych.
Sołtys Edward Jarysz
W kolejnych wyborach do GRN, radny Michał Mądrawski został pozbawiony legitymacji
PZPR za czynne życie religijne i przynależność do rady
parafialnej, wobec czego nie mógł
ponownie kandydować na przewodniczącego.
Przewodniczącym został Wojciech Pawlaczyk z Błot
Wielkich. Przed upływem kadencji, w styczniu 1963 r. nowym przewodniczącym GRN został dotychczasowy sołtys - Edward Jarysz.
Wraz ze zmianą przewodniczącego dokonano podziału Chojna na trzy sołectwa -
miejscowości: Chojno Błota, Chojno Młyn, Chojno Wieś.
Gromady zostały zlikwidowane w 1972 r., a podział pozostał do dziś.
Sołtysi:
Sołectwo Chojno - Błota: Jakub Kołodziej, Ludwik Pawlaczyk, Jan Bartniczak,
Gabriela
Bartniczak,
Grzegorz Spychała, Jarosław Mikołajczak;
Jakub Kołodziej w mundurze policyjnym w okresie międzywojennym w
Chojnie
Jakub Kołodziej z małżonką, jako policjant posterunku policji w Chojnie
w latach 1932 - 1939
Po wojnie rolnik na Błotach Wielkich
Jakub Kołodziej - Komendant Posterunku
Policji Państwowej w Chojnie
Jakub Kołodziej - urodził się 20 lipca
1891 r. w Laskach pow. Kępno
Mając 18 lat w 1909 roku podjął pracę
przy budowie linii kolejowej Kępno - Namysłów. Pracował tam do 1910
roku.
Od 1911 r. do września 1912 r. pracował w
Bremenhafen jako robotnik portowy.
We wrześniu 1912 r. został powołany do
armii pruskiej, od 1914 roku bierze udział w działaniach wojennych na
froncie zachodnim. W listopadzie 1917 dostał się do niewoli angielskiej,
gdzie przebywa do kwietnia 1919 roku.
W dniu 15 kwietnia 1919 roku we Francji
zostaje wcielony do armii gen. Hallera, pełni służbę przy sztabie 3
dywizji armii gen. Hallera, jako radiotelegrafista. Bierze udział w
wojnie bolszewickiej. 23 kwietnia 1920 roku zostaje zdemobilizowany z
wojska.
W dniu 20 lipca 1920 roku wstępuje do
Policji Państwowej.
Pierwszym miejscem pracy był posterunek w
Mroczy koło Nakła nad Notecią. Następnie zostaje przeniesiony do Ponieca
jako Komendant Posterunku.
W 1932 zostaje mianowany komendantem
posterunku policji w Chojnie, pełni tą funkcję do września 1939 roku.
Mieszka wraz z rodziną w budynku posterunku policji w Chojnie.
We wrześniu 1939 roku bierze udział w
wyprowadzeniu i wypuszczeniu na wolność więźniów z Wronieckiego Zakładu
Karnego. Po wykonaniu tego zadania otrzymuje rozkaz transportu akt
urzędowych do Warszawy. Przebywa tam, aż do poddania się Warszawy we
wrześniu 1939 roku pełniąc różne funkcje porządkowe.
Po wkroczeniu okupanta do Warszawy nie
chcąc służyć pod jego rozkazami opuścił samowolnie szeregi Policji
Państwowej i w przebraniu cywilnym przedostał się do Chojna. Zamieszkał
z rodziną w Chojnie na Błotach Wielkich. Przez czas okupacji, aż do 1956
roku pracował w lasach państwowych w leśnictwie Lubowo, Nadleśnictwo
Mokrz później Wronki.
W 1963 roku został wybrany sołtysem
sołectwa Chojno Błota pełnił tą funkcję do 1974 roku. Zmarł 20 września
1974 r., jest pochowany na cmentarzu parafialnym w Chojnie.
Sołtys Ludwik Pawlaczyk
Sołtys Jan Bartniczak
Sołtys Gabriela Bartniczak
Sołtys Grzegorz Spychała
Sołtys Jarosław Mikołajczak
Sołectwo Chojno - Wieś: Mieczysław Jankowski, Mieczysław Grzelak, Edmund Piasek;
 
Sołtys Mieczysław Jankowski
Sołtys Mieczysław Grzelak
Sołtys Edmund Piasek
Sołectwo Chojno - Młyn: Szczepan Dorna, Andrzej Bździiel, Zbigniew Beger, Andrzej
Kaczmarek,
Paweł Kahl.
Sołtys Szczepan Dorna
Sołtys Andrzej Bździel
Sołtys Zbigniew Beger
Sołtys Andrzej Kaczmarek
Sołtys Paweł Kahl
Materiał źródłowy:
"Słownik historyczno - geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu" (PAN 1983r.),
"Uwłaszczenie chłopów w Wielkopolsce w XIX w." - W. Jakóbczyk, księgi USC
Wronki,
"Chojno nad Wartą" - maszynopis Z. Radziej,
kronika Szkoły Podstawowej w Chojnie,
"Dzieje Chojna nad Wartą" - maszynopis L. Skrzypczak, wywiady.
Sołtys Sołectwa Chojno Błota - Jarosław Mikołajczak
* Jan Ostroróg (1436-1501), sekretarz króla Kazimierza Jagiellończyka, kasztelan międzyrzecki, poznański, starosta
wielkopolski, wojewoda poznański, podskarbi wielki koronny.
Po śmierci pierwszej żony, w 1494 r. poślubia Dorotę Wrzesińską, z którą ma córkę - Poliksenę i syna -
Hektora. W 1498 r. zapisuje Poliksenie 3000 florenów na wsiach: Chojno, Łagwy i Szewce (k.
Buku).
opracował:
Jarosław Mikołajczak
Powrót na stronę główną
|
